Khi bị gaslight, bạn có thể cảm thấy mất đi sự tự tin vào bản thân, bắt đầu nghi ngờ những cảm xúc và suy nghĩ của mình, và dễ bị ảnh hưởng bởi những lời nói dối, thậm chí tin vào những điều hoàn toàn sai lệch. Điều này không chỉ khiến bạn cảm thấy tổn thương mà còn ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định và đánh giá sự việc một cách chính xác. Để hiểu rõ hơn về hiện tượng Gaslight là gì và cách nhận diện, hãy cùng Thì Thầm Gen Z tìm hiểu về nó để có thể bảo vệ bản thân khỏi những tác động tiêu cực này.
Gaslighting là gì?
Gaslighting là gì? Đây là một hình thức thao túng tâm lý, trong đó kẻ thao túng cố tình khiến nạn nhân nghi ngờ về nhận thức, trí nhớ hoặc sự tỉnh táo của bản thân. Thuật ngữ này bắt nguồn từ vở kịch “Gaslight” năm 1938, nơi một người chồng dùng thủ đoạn để khiến vợ tin rằng cô đang mất trí.
Gaslighting không chỉ xảy ra trong các mối quan hệ cá nhân mà còn xuất hiện ở môi trường làm việc hay xã hội, gây tổn hại nghiêm trọng đến sự tự tin và lòng tin của nạn nhân. Hiểu rõ về gaslighting giúp chúng ta nhận diện và bảo vệ bản thân trước hành vi thao túng này.
3 Giai đoạn của Gaslighting
Gaslighting là gì? Quá trình thao túng tâm lý tinh vi của Gaslighting thường diễn ra qua ba giai đoạn chính:
Giai đoạn đầu tiên: Sự hoài nghi
Trong giai đoạn này, lời nói và hành động của đối phương bắt đầu khiến bạn hoài nghi về quyết định và năng lực của chính mình. Bạn có thể cảm thấy bối rối và nghi ngờ về thực tế, nhưng thường vẫn cố gắng giữ quan điểm của mình.
Giai đoạn thứ hai: Phòng thủ
Khi nhận ra vấn đề, bạn bắt đầu thể hiện cách phòng thủ để chống lại sự thao túng. Điều này có thể bao gồm việc chủ động đổi chủ đề, cố gắng làm việc điên cuồng để chứng minh năng lực của mình, hoặc tranh luận để bảo vệ quan điểm của mình.
Giai đoạn thứ ba: Trầm cảm
Ở giai đoạn cuối cùng, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi và đánh mất chính mình. Sự thao túng liên tục dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực, có nguy cơ gây ra trầm cảm và mất niềm tin vào bản thân
Những dấu hiệu nhận biết một người đang muốn Gaslighting
Gaslighting là gì? Nạn nhân của gaslighting thường mất niềm tin vào bản thân, dẫn đến hoang mang và lo sợ. Kẻ thao túng thường sử dụng các chiêu trò như nói dối, bóp méo sự thật, và thao túng cảm xúc.
Nói dối và bóp méo sự thật
Một dấu hiệu ban đầu của gaslighting là việc người thao túng thường xuyên nói dối và bóp méo sự thật. Mục đích của họ là khiến bạn nghi ngờ bản thân, tạo ra mâu thuẫn trong suy nghĩ của bạn, và cuối cùng chuyển hướng tin tưởng sang họ.
Chối bỏ và tạo nghi ngờ
Họ không chỉ nói dối mà còn sử dụng lời nói có tính sát thương. Khi bị bắt quả tang, họ chối bỏ và yêu cầu bạn cung cấp bằng chứng, nhằm mục đích khiến bạn nghi ngờ bản thân và khả năng trí nhớ của mình.
Sử dụng những điều bạn trân trọng để chống lại bạn
Những người muốn gaslighting thường sử dụng chiến thuật tinh vi bằng cách lợi dụng những điều bạn yêu quý nhất để chống lại bạn. Họ có thể chỉ trích công việc bạn yêu thích, gợi ý rằng nó không phù hợp hoặc có nhiều vấn đề. Đối với những ai có con cái, họ có thể đưa ra những lý do tại sao bạn thực sự không nên có con, khiến bạn cảm thấy không chắc chắn về quyết định của mình. Điều này sẽ khiến bạn mất niềm tin vào cả những thứ bạn trân trọng và yêu quý nhất, tạo ra sự hoang mang và nghi ngờ về bản thân.
Làm mất chính kiến và bản dạng
Một trong những tác động đáng sợ của gaslighting là nó khiến nạn nhân thay đổi một cách từ từ, chứ không phải ngay lập tức. Dần dần, nạn nhân sẽ mất đi những suy nghĩ, hành động và chính kiến của mình, và thay vào đó, họ sẽ trở nên giống với kẻ thao túng. Quá trình này diễn ra âm thầm, khiến nạn nhân đánh mất bản dạng và trở thành một phiên bản khác của chính mình.
Sử dụng lời nói thao túng liên tục
Gaslighting là gì? Những người muốn gaslighting thường sử dụng những câu nói sáo rỗng để thuyết phục bạn tin vào họ. Bên cạnh đó, họ cũng có thể kết hợp với các hành động mang tính bạo hành tinh thần hoặc thể chất, nhằm tăng cường hiệu quả của việc thao túng và kiểm soát. Những lời nói này thường được lặp đi lặp lại để tạo ra sự thuyết phục và làm suy yếu sự tự tin của nạn nhân.
Sử dụng lời mật ngọt như vũ khí
Khi bị gọi ra để giải thích, những người muốn gaslighting thường dùng lời lẽ tử tế và ngọt ngào để xoa dịu bạn ngay lập tức. Họ có thể nói những câu như “Em không bao giờ muốn làm tổn thương anh” để tạo cảm giác an toàn và tin tưởng. Tuy nhiên, mục đích cuối cùng của họ là chiếm được sự tin tưởng và khiến bạn phục tùng, từ đó tiếp tục thực hiện các hành vi thao túng tinh vi để đạt được mục tiêu kiểm soát của mình.
Tạo ra sự mập mờ và hỗn loạn
Những người muốn gaslighting thường lợi dụng tâm lý khao khát sự ổn định và rõ ràng của bạn. Họ tạo ra sự mập mờ và hỗn loạn xung quanh bạn, khiến bạn cảm thấy bối rối và mất phương hướng. Trong tình huống này, bạn có thể cảm thấy buộc phải dựa vào người thao túng để tìm kiếm sự ổn định tạm thời, từ đó tăng cường sự phụ thuộc vào họ.
Liên tục đổ lỗi và thao túng
Những người muốn gaslighting thường khiến bạn cảm thấy bản thân là người có lỗi, mặc dù thực tế họ mới là người chủ mưu. Họ thuyết phục bạn đến mức bạn tự tin rằng mình thật sự sai lầm và tự nhận lỗi. Ngay cả khi bạn bày tỏ cảm xúc của mình, họ vẫn có thể xoay chuyển cuộc trò chuyện theo ý họ, khiến lỗi cuối cùng vẫn thuộc về bạn. Điều này củng cố sự kiểm soát của họ và làm suy yếu sự tự tin của bạn.
Làm suy giảm nhận thức
Gaslighting là gì? Những người muốn gaslighting thường lợi dụng sự hoang mang và nghi ngờ của bạn để khiến bạn nghĩ rằng mình không tỉnh táo. Điều này khiến cả bạn và những người xung quanh nghi ngờ về tính xác thực của vấn đề, khiến bạn khó tìm kiếm sự giúp đỡ hơn.
Tạo ra sự cô lập
Kẻ thao túng cũng có thể thuyết phục bạn rằng mọi người khác đều đang nói dối và muốn hãm hại bạn. Từ đó, bạn sẽ mất niềm tin vào tất cả mọi người và chỉ còn trông cậy vào kẻ thao túng. Tâm lý này giúp họ dễ dàng gaslighting bạn trong thời gian dài hơn.
Bạn có đang bị người khác gaslight không?
Gaslighting là gì? Gaslighting có thể xảy ra trong mọi mối quan hệ, bao gồm tình yêu, công việc, gia đình hoặc các mối quan hệ xã hội khác. Để xác định xem bạn có đang bị thao túng tâm lý hay không, hãy tự hỏi bản thân những câu hỏi sau:
- Phục tùng vô điều kiện: Bạn có thường xuyên phục tùng mọi ý kiến của người kia mà không đặt câu hỏi hay không?
- Cảm giác sai lầm: Bạn có thường cảm thấy mình sai lầm trong mọi việc liên quan đến người kia hay không?
- Hoảng sợ trước sai lầm nhỏ: Bạn có thường cảm thấy hoảng sợ hoặc lo lắng quá mức trước những sai lầm nhỏ của bản thân (ví dụ như nhớ nhầm ngày kỷ niệm, không kịp chuẩn bị bữa ăn)?
- Thay đổi quan điểm: Quan điểm hoặc cách nhìn nhận của bạn về bản thân có thay đổi theo ý kiến, sự tán thành hoặc phản đối của người khác (ví dụ như bố mẹ, người yêu, quản lý ở công ty hay một người nào đó thân thiết với bạn) hay không?
Cách đối phó với gaslighting
Gaslighting là gì? Nếu bạn nhận thấy bản thân đang bị gaslighting, dưới đây là một số biện pháp giúp bạn thoát khỏi tình trạng này và hạn chế tổn thương:
- Nhận diện tình trạng gaslighting: Hãy xác định rõ ai đang muốn thao túng bạn và cách họ thực hiện hành vi này. Ghi chú lại những lần bạn tự nghi ngờ bản thân để nhận ra dấu hiệu của gaslighting.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ: Chia sẻ vấn đề của bạn với bạn bè hoặc thành viên gia đình mà bạn tin tưởng. Ngoài ra, bạn có thể tìm kiếm sự hỗ trợ từ nhà trị liệu hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.
- Dành thời gian chăm sóc bản thân: Tự chăm sóc bản thân là chìa khóa để tránh rơi vào tình huống bị thao túng. Hãy dành thời gian cho các hoạt động giúp bạn thư giãn và tăng cường sự tự tin, như tập thể dục, thiền định, hoặc theo đuổi sở thích yêu thích của mình. Điều này giúp bạn giảm sự phụ thuộc vào người khác và tăng cường khả năng tự bảo vệ mình bạn giảm sự phụ thuộc vào người khác và tăng cường khả năng tự bảo vệ mình.
Gaslight là gì ? Đây là một hình thức lạm dụng tâm lý tinh vi, khiến nạn nhân nghi ngờ về suy nghĩ và nhận thức của mình. Để vượt qua, hãy nhận diện dấu hiệu, tìm kiếm sự giúp đỡ và chăm sóc bản thân. Hiểu rõ về gaslighting giúp bạn bảo vệ bản thân và hỗ trợ những người xung quanh đang bị thao túng.
