Vay tiêu dùng trực tuyến (vay online) mang lại sự tiện lợi và tốc độ giải ngân nhanh chóng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu người vay thiếu thẩm định. Trước khi chấp nhận một khoản vay, việc kiểm tra kỹ 5 yếu tố sau đây là bắt buộc để bảo vệ tài chính cá nhân.
1. Tư cách pháp nhân của đơn vị cho vay
Yếu tố đầu tiên khi vay online là xác định danh tính và tính hợp pháp của tổ chức đang cung cấp khoản vay.
Người vay cần làm rõ: Đơn vị cho vay là ngân hàng, công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép, nền tảng P2P (kết nối người vay và nhà đầu tư), hay một ứng dụng (app) không rõ nguồn gốc.
Các đơn vị hoạt động hợp pháp luôn công bố thông tin rõ ràng, bao gồm tên công ty chủ quản, mã số thuế, địa chỉ đăng ký kinh doanh và giấy phép hoạt động. Cần tuyệt đối cẩn trọng với các ứng dụng yêu cầu tải file .apk (không qua chợ ứng dụng chính thống) hoặc chỉ có một website sơ sài, vì đây có thể là hình thức “tín dụng đen” biến tướng.
Cần kiểm tra tư cách pháp nhân của đơn vị cho vay
2. Lãi suất và Tổng chi phí vay (APR)
Lãi suất là chi phí cốt lõi, nhưng thường bị trình bày một cách không rõ ràng.
Nhiều nền tảng quảng cáo lãi suất theo ngày hoặc theo tháng (ví dụ: 0.1%/ngày) để tạo cảm giác con số thấp. Tuy nhiên, khi quy đổi ra Tỷ lệ phần trăm hàng năm (APR), mức lãi suất thực tế có thể rất cao.
Người vay phải yêu cầu biết rõ lãi suất được tính theo %/năm và phương thức tính lãi (trên dư nợ gốc hay dư nợ giảm dần). Quan trọng hơn, phải yêu cầu thông tin về tổng chi phí vay, bao gồm cả lãi suất và tất cả các loại phí.
3. Các loại phí đi kèm
Chi phí của một khoản vay không chỉ có lãi suất. Các khoản phí đi kèm mới là yếu tố chính làm tăng tổng nghĩa vụ thanh toán.
Cần kiểm tra kỹ hợp đồng để xác định các loại phí sau:
- Phí thẩm định/Phí tư vấn: Thường bị trừ thẳng vào số tiền giải ngân (ví dụ: vay 10 triệu, chỉ nhận thực 9 triệu).
- Phí quản lý khoản vay: Một số nơi thu phí này định kỳ.
- Phí phạt trả chậm: Mức phạt là bao nhiêu, tính theo ngày hay theo lần?
- Phí tất toán trước hạn: Nếu muốn trả nợ sớm, người vay có bị phạt không và mức phạt là bao nhiêu phần trăm trên số tiền trả trước?
Yêu cầu một bảng tính chi tiết tổng số tiền phải trả (gốc + lãi + tất cả các loại phí) trước khi đồng ý vay.
Kiểm tra trước các loại phí đi kèm để tránh phát sinh.
4. Điều khoản hợp đồng và chính sách thu hồi nợ
Tuyệt đối không bấm “Đồng ý” khi chưa đọc hợp đồng (thường là hợp đồng điện tử).
Các điều khoản quan trọng cần chú ý là: lịch thanh toán chi tiết, ngày đến hạn của từng kỳ. Đặc biệt, cần kiểm tra kỹ các điều khoản về xử lý nợ quá hạn và quy trình thu hồi nợ. Người vay phải cảnh giác với bất kỳ điều khoản nào cho phép bên cho vay sử dụng các biện pháp thu hồi nợ vi phạm pháp luật (như đe dọa, làm phiền người thân) hoặc áp dụng các khoản phạt không rõ ràng.
5. Quyền truy cập dữ liệu cá nhân
Một rủi ro nghiêm trọng, đặc biệt với các ứng dụng không rõ nguồn gốc, là việc lạm dụng quyền truy cập dữ liệu cá nhân.
Khi cài đặt, nhiều ứng dụng yêu cầu cấp quyền truy cập toàn bộ danh bạ, hình ảnh, tin nhắn, vị trí, số thẻ tín dụng (tìm hiểu CVV là gì). Việc cấp các quyền này đồng nghĩa với việc người vay đang giao dữ liệu cá nhân cho tổ chức tín dụng. Khi phát sinh trả chậm, các đối tượng “tín dụng đen” sẽ sử dụng dữ liệu này (danh bạ bạn bè, người thân) để gây áp lực, bôi nhọ danh dự hoặc đe dọa.
Chỉ nên cấp quyền ở mức độ hợp lý, cần thiết cho việc xác minh danh tính (ví dụ: quyền truy cập Camera để chụp ảnh CCCD) và không bao giờ cấp quyền truy cập danh bạ hoặc kho ảnh cá nhân.
Vay trực tuyến là một công cụ tài chính hữu ích khi được sử dụng một cách có ý thức. Trách nhiệm của người đi vay là phải thực hiện thẩm định (due diligence) kỹ lưỡng về pháp nhân, chi phí thực tế và các điều khoản ràng buộc trước khi nhấn nút “Đăng ký”, tránh rơi vào bẫy nợ nần do thiếu thông tin.
